هدف پژوهش حاضر، بررسی تحلیل محتواهای صورت گرفته بر روی کتاب های شیمی دورة دوم متوسطه در سال­های1399-1390 است. این پژوهش به شیوة استنادی و مطالعة کتابخانه­ای با بررسی مقالات طی این ده سال اخیر انجام شده است. جامعة آماری مقالات تحلیل محتوا کتاب شیمی دوره دوم متوسطه و نمونة آماری تمام شماری این مقالات انتخاب شده است. نتایج این پژوهش نشان داد: با توجه به تحلیل­های محتوای انجام شده بر کتاب­های دوره­های مختلف تحصیلی در سال­های اخیر در بیست موضوع مختلف، بیش از 53 درصد مقالات تحلیل محتوای کتاب شیمی دورة دوم متوسطه در مورد تعیین مقوله­های فعال و غیر فعال (ویلیام رومی) بوده است و در موضوعات مختلف تحلیل محتوا کمترین تحلیل محتواها انجام شده یا اصلاً تحلیلی انجام نشده است. لازم است متخصصان با توجه به اهمیت محتوا در فرایند یاددهی و یادگیری و بررسی میزان تحقق اهداف آن مطابق اسناد بالادستی (سند تحول بنیادین، برنامه درس ملی و. . . ) برنامه­ریزی و پژوهش انجام دهند.

1در پژوهش حاضر به بررسی محتوای کتابهای درسی شیمی سال آخر دوره متوسطه دوم کشورهای ایران، ترکیه و مالزی از نظر توجه به مؤلفه های آمادگی شغلی پرداخته شده است. روش پژوهش کاربردی-توصیفی از نوع تحلیل محتواست. جامعه آماری کتابهای آزمایشگاه علوم تجربی 1 و 2 و شیمی دوره متوسطه دوم ایران در سال تحصیلی 1401-1400 و کتابهای شیمی دوره متوسطه دوم ترکیه و مالزی در سال تحصیلی 2020 بوده است. این پژوهش مجموع صفحات کتابهای شیمی شامل متن، تصاویر، پرسشها و فعالیتها را در برگرفته و در آن از روش نمونه گیری تمام شماری استفاده شده است. ابزارگردآوری داده ­ها سیاهه تحلیل محتوای محقق ­ساخته بود که روایی آن با توجه به نظر صاحب­ نظران تأیید و داده­ ها با روش آمار توصیفی تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که کتابهای شیمی سال آخر متوسطه سه کشور از نظر توجه به مؤلفه های آمادگی شغلی شباهتها و تفاوتهایی دارند. در هر سه کشور توجه به مؤلفه «شناخت و کشف فرصتهای شغلی» بیش از سایر مؤلفه ها و میزان توجه به مؤلفه «انجام مهارتهای دست ­ورزی» کمتر از سایر مؤلفه ها بوده است. در مجموع مالزی بیشترین فراوانی را در توجه به مؤلفه های آمادگی شغلی داشته است و پس از آن ترکیه و ایران به ترتیب در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. در مؤلفه «گرفتن تصمیم مناسب درباره مشاغل»، مالزی و ترکیه فراوانی تقریباً یکسانی داشتند، درحالی که توجه به این مؤلفه در کتاب شیمی سال آخر ایران کمتر بود. تنها در مؤلفه «بروز رفتار مناسب هنگام کار»، مالزی فراوانی کمتری نسبت به ترکیه داشت. در کتاب شیمی سال آخر مالزی توجه بیشتری به تفکر نقاد، تفکر خلاق و انجام کار گروهی شده است.

هدف: باتوجه به نقش آموزش علوم در پیشرفت اقتصادی هر کشور، به آن در برنامه درسی دوره دوازده ساله آموزش وپرورش پرداخته می شود. اکنون، در آموزش علوم، توجه به شیمی سبز نیز جایگاه مهمی دارد. شیمی سبز به عنوان یکی از رویکردهای حیاتی در راستای پیشرفت پایدار، می تواند از طریق کتاب های درسی به صورت رسمی آموزش داده شود. لذا کاربرد اصول شیمی سبز در موضوع الکتروشیمی در کتاب درسی در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. روش: این پژوهش از نظر ماهیت تحقیق، از نوع توصیفی - تحلیلی است و در آن از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه پژوهش کتاب شیمی 3 و نمونه مورد بررسی از نظر توجه به مفاهیم الکتروشیمی، فصل دوم این کتاب شامل تصاویر و متن حاوی عناوین، جملات نوشتاری و پرسش های ارائه شده می باشد. ابزار پژوهش اصول دوازده گانه شیمی سبز بوده که روش پژوهش مبتنی بر سرشماری موارد مرتبط با این اصول توسط افراد متخصص در آموزش شیمی و به صورت آمار توصیفی و بر اساس روایی محتوایی می باشد. یافته ها: یافته های حاصل از تحلیل محتوا نشان داد که حدود 31 % از محتوا دارای رویکرد آموزشی مبتنی بر شیمی سبز بوده که در آن به 9 اصل از اصول دوازده گانه شیمی سبز اشاره شده و اصول 8، 10 و 11 شیمی سبز، موردتوجه قرار نگرفته است. همچنین باتوجه به نقش دانش الکتروشیمی در تأمین انرژی پاک، اصل بازدهی انرژی دارای بیشترین درصد فراوانی در محتوای طراحی شده در راستای توجه به محیط زیست می باشد.

مشاهده ها و توضیحات دانش آموزان نشان می دهد که دانش آموزان در درک برخی مفاهیم ساده شیمی در علوم تجربی با دشواری هایی مواجه هستند. یافته های مقاله نشان می دهد که کج فهمی های واژگانی و مفهومی شایع ترین کج فهمی ها در آموزش شیمی هستند. عمده ترین این کج فهمی ها عبارتند از: همسان انگاری وزن و جرم، در نظر گرفتن ترکیب یونی به صورت ترکیب مولکولی، تعریف فرآورده ها و نقش کاتالیزگر در واکنش، کج فهمی هایی در مورد ویژگی های گازها و مایعات، مفهوم اتم و نوع حرکت الکترونی داخل اتم، مفهوم چگالی و. . . . در مجموع نتایج پژوهش بیانگر این است که دانش آموزان و معلمان مناطق مختلف در تدریس علوم تجربی با این نوع کج فهمی ها و راه حل های رفع آنها درگیر هستند. توصیه ای که در جهت اصلاح کج فهمی می توان داد این است که در هنگام طراحی مطالب آموزشی و فعالیت های کلاسی این خطاها در نظر گرفته شود و با استفاده از ابزارها و منابع موجود در جهت رفع کج فهمی ها اقدام شود.

امروزه علم شیمی به عنوان دانشی فراگیر و پرکاربرد در همه زمینه های زندگی شناخته شده است و پیشرفت و تکامل بسیاری از علوم و همچنین صنایع مدرن روز به نوعی با این علم مرتبط است بنابراین وجود بررسیهای علمی و میزان تامین اهداف آموزشی یک محتوای آموزشی لازم به نظر میرسد. در این پژوهش با استفاده از نظریه های آموزشی در یاددهی-یادگیری علم شیمی، منابع علمی موجود در گرایشهای مختلف شیمی و همچنین جمع آوری نتایج حاصل از نظرسنجی تعدادی از دبیران شیمی به بعضی از نقاط ضعف و قوّت کتاب شیمی دهم تالیفی98-99 سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی پرداخته شده و بعضی از ایرادات آموزشی آن بررسی شده است. در این پژوهش بر اصلی ترین پیش فرض مسئله یعنی استفاده از محتوای مناسب علمی و آموزشی متمرکز شده و به منظور ارتقاء سطح علمی و تأمین بیشتر اهداف آموزشی، بررسی و نقدی بر شیمی دهم تألیف شده در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی انجام شده است. در بخشی از این پژوهش با استفاده از اصول و فنون آموزش در یک تحقیق پیمایشی از 160 نفر از همکاران دبیر شیمی مشغول به کار در سه استان کشور با سابقه بیش از 8 سال نظرسنجی به عمل آمد. جمعیّت آماری دبیران شرکت کننده در تکمیل پرسشنامه به تفکیک استان، جنسیّت و نوع پاسخ استخراج شده است.